Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku o proglašenju Arheološkog područja – Nekropola sa stećcima u Humilišanima kod Mostara, Istorijskog gradskog područja Trebinja, graditeljske cjelina – crkva Sv. Jovana Krstitelja zajedno sa pokretnim nasljeđem i pravoslavnim grobljem u Donjem Vrbnu i spomenika – Husinski rudar (Spomenik rudarima palim u Husinskoj buni i revoluciji) nacionalnim spomenicima BiH.


Na 29. sjednici članovi Komisije su zaključili da se istorijska građevina – Stambeno-poslovni objekat Vakufa Čokadži Sulejmana u Sarajevu, opština Stari Grad, i arheološko područje – Nekropola sa stećcima u Humilišanima kod Mostara, Grad Mostar, uvrste na Listu ugroženih spomenika BiH.

Članovi Komisije usvojili su izmjene i dopune Odluke o proglašenju mjesta i ostataka – Avdića džamija u Plani, opština Bileća, nacionalnim spomenikom. Prvobitna odluka za ovo dobro odnosila se na zaštitu mjesta i ostataka. Objekat je u međuvremenu u cjelosti rekonstruisan i revitalizovan te se izmjenama i dopunama odluke štiti kao graditeljska cjelina sa novim mjerama zaštite.

Pored toga, na protekloj sjednici usvojena je izmjena i dopuna Odluke o proglašenju istorijskog spomenika – Aškenaski hram u Sarajevu, opština Stari Grad nacionalnim spomenikom BiH. Izmjena i dopuna odluke odnosi se na pokretno nasljeđe koje je ovom izmjenom uvršteno u predmetnu odluku. Dakle, pored objekta Aškenaskog hrama, štite se i bogoslužbene knjige (dvije Tore) koje su u upotrebi (košer) i čuvaju se u ovom hramu.


Nekropola sa stećcima u Humilišanima kod Mostara



Srednjovjekovni kameni nadgrobnici – stećci, javljaju se kao dio neprekinutog sepulkralnog kontinuiteta na području Bosne i Hercegovine, čiji korijeni sežu duboko u praistorijsko vrijeme, gdje se uočava njihova vezanost za lokalitete starijih epoha – praistorijska naselja i kultna mjesta, antičke aglomeracije i groblja, kasnoantičke i ranosrednjovjekovne crkve i utvrđene gradove.

Pored seoskih kuća u Humilišanima, selu udaljenom 10 km sjeveroistočno od Mostara, na putu Potoci-Ruište-Porim nalazi se srednjovjekovna nekropola. Od ukupno 61 stećka koliko je registrovano i dokumentovano, 43 su sanduci, 13 ploča, dvije krstače te tri manja fragmenta.

Ukrašeno je pet primjeraka: rozeta, polumjesec i štit, plastična vrpca, bordura, vodenica, štit i mač te prikaz čovjeka koji u rukama drži štit i mač. Na jednom od stećaka nalazi se natpis koji kaže da tu leži Vladisava divica.

Nekropola je uvrštena i na Listu ugroženih spomenika Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika.


Crkve Sv. Jovana Krstitelja s pokretnim nasljeđem i grobljem u Donjem Vrbnu



U dostupnim dokumentima je zapisano da je hram Svetog Jovana Krstitelja u Donjem Vrbnu, koji je prethodno bio potpuno porušen, obnovljen 1867. godine. Izvjesno je da je crkva sagrađena znatno ranije, ali o vremenu izgradnje prvobitne crkve nema dostupnih istorijskih podataka.

Crkva sv. Jovana Krstitelja u Donjem Vrbnu pripada tipu krstoobraznih crkava sa bočnim pijevnicama i sa pravougaonom apsidom na istočnoj strani te zvonikom na preslicu na zapadnoj strani crkve. Crkva u Donjem Vrbnu sa pravoslavnim grobljem dokaz je i sinonim kontinuiteta i opstojnosti pravoslavnog srpskog stanovništva južnohercegovačkog kraja i regije trebinjskog kraja.

Crkva je sačuvala određen stepen autentičnosti kroz atribute svog oblika i dizajna, korištenja i funkcije, položaja i smještaja u prostoru (crkva je 1867. godine obnovljena na mjestu ranije crkve), te u velikoj mjeri i atribut materijala i sadržaja, te određen stepen integriteta izražen kroz atribute njene fizičke cjelovitosti, kontinuiteta upotrebe i vizuelnog integriteta.

U crkvi se nalazi drveni ikonostas klasicističkog tipa sa ikonama urađenim tehnikom ulja na platnu. Ikonostas, osnovnih dimenzija 359 cm širine i 460 cm visine, podijeljen je u tri cjeline sa dvanaest ikona i Carskim dverima. Tačan datum izrade drvenog rama ikonostasa nije poznat, ali s obzirom da su na ikonama zabilježeni podaci o darivaocima sa godinom 1908. može se pretpostaviti da je ikonostas izrađen te godine, odnosno početkom XX vijeka.


Spomenik – Husinski rudar, Grad Tuzla



Spomenik je podignut u sjećanje na Husinsku bunu kako je prozvan štrajk rudara iz 1920. godine. Ovaj događaj u istorijografiji se razmatra u okvirima radničkog pokreta koji se javio neposredno nakon Prvog svjetskoga rata.

Radnički pokret imao je za cilj da se izbore za prava radničke klase. Na mjestu gdje je podignut spomenik Husinski rudar, sahranjivani su i stanovnici Husina poginuli u narodnooslobodilačkoj borbi u peridu između 1941. do 1945. godine. Mnogi od ovih boraca poginulih u narodnooslobodilačkoj borbi bili su upravo rudari. Inicijativa za podizanje spomenika Husinskom rudaru pokrenuta je 1952. godine od strane Pašage Mandžića.

Odbor za izgradnju spomenika utvrdio je i temu spomenika (rudar koji odbacuje alat, a uzima pušku i odlazi u borbu). Uloga savjetnika za izbor rješenja pripala je Ismetu Mujezinoviću, a izvedena je prema vajarskom rješenju skulptora Ivana Sabolića. Nacionalni spomenik čine skulptorsko djelo i park u koji je postavljeno.


Istorijsko gradsko područje Trebinja



Trebinje je grad u kojem su na hronološki način, prije svega u gradskoj strukturi i arhitekturi, čitljivi uticaji različitih kulturnih krugova koji mogu biti označeni kao mediteranski, osmanski i srednjoevropski.

Istorija ga je postavila kao vojno-strateško mjesto na periferiji imperija osmanske i austrougarske, što je uticalo na njegovu fizionomiju utvrđenog grada i vojnog logora. Promjene istorijskih perioda prepoznatljive su u njegovoj urbanoj strukturi i stilu građenja.

Istorijsko gradsko područje Trebinja je nacionalni spomenik od izuzetnog značaja, rijetko očuvan i reprezentativan primjer urbanog naselja, koji je u dovoljnoj mjeri sačuvao atribute autentičnosti i integralnosti, koje nose njegove istorijske, umjetničke i estetske, dokumentarne, društvene i ambijentalne vrijednosti. Nacionalni spomenik obuhvata tri zone zaštite, i to: a) Stari Grad; b) Naselje Krš (Omanovića mahala) i c) Zona užeg centra grada.

Izvor:NN